Geschiedenis van de Kroatische literatuur
De vroege Kroatische literatuur wordt voorafgegaan door inscripties op steen en later door manuscripten en gedrukte boeken. Tot de oudste vondsten behoren de tabletten van Baškata, Valuna en Plomin uit ongeveer de 12e eeuw.
De Middeleeuwen
De middeleeuwse Kroatische literatuur is bijzonder omdat het in drie verschillende talen werd geschreven: Latijn, Oud Kerkslavisch en de volkstaal. Bovendien werd het geschreven in drie verschillende alfabetten: Latijn, Glagolitisch en Cyrillisch, waarbij Latijn de overhand kreeg. In de 7e-15e eeuw werden poëzie en andere literaire werken geschreven die meestal gebaseerd waren op liturgische en religieuze thema's. Een van de oudste teksten is de Vinodol Codex uit 1288, de op een na oudste gevonden juridische tekst geschreven in een Slavische taal. De Misal po Zakonu Rimskoga Dvora (Missaal volgens het Romeinse Hof) van 22 februari 1483 was het eerste gedrukte boek in het Kroatisch en het eerste missaal gedrukt in een ander schrift dan het Latijnse alfabet.
De Renaissance
Aan het einde van de 15e eeuw werden de poëtische normen van het nieuwe tijdperk geaccepteerd, met vormen en thema's die kenmerkend waren voor de renaissanceliteratuur en in lijn met de Italiaanse literaire ontwikkelingen. Onder de meer prominente dichters uit deze periode zijn Ilija Crijević (Aelius Lampridius Cervinus) en Jan Panonac (Janus Pannonius)
In het begin van de 16e eeuw volgde de Kroatische literatuur, vooral in Dalmatië, de ontwikkelingen van de Europese Renaissance. Onder de meer prominente schrijvers waren Marko Marulić, Juraj Šižgorić, Šiško Menčetić, Džore Držić, Mavro Vetranović, Nikola Nalješković, Marin Držić, Dinko Ranjina, Dominko Zlatarić, Hanibal Lucić, Petar Hektorović, Mikša Pelegrinović, Martin Benetović, Petar Zoranić en Barne Karnarutić.
De Reformatie
In de tweede helft van de 16e eeuw raakte de Renaissance geleidelijk in verval. De protestantse Reformatie zou weinig invloed hebben op de Kroatische literatuur, hoewel een van de meer prominente lutherse schrijvers en ideologen Matija Vlačić Ilirik (Matthias Flacius Illyricus), wiens werk Clavis Scriptures Sacres (De Sleutel tot de Heilige Schriften) een van de beroemdste bijbellexicons van die tijd werd, Kroatisch was.
 Barok
Ivan Gundulić (1589-1638) was een van de meest prominente dichters in de Kroatische en Slavische literatuur van de Barok. Tijdens de 17e en 18e eeuw werd de barokke literatuur populair en concentreerde zich in en rond Dubrovnik, waar Ivan Gundulić wordt beschouwd als een van de belangrijkste schrijvers. Andere prominente schrijvers waren Ivan Vunić Vučić, Junije Palmotić en Ignjat Đurđević.
 De Verlichting
De Verlichting van de 18e eeuw zag de opkomst van de schrijvers Andrija Kačić Miošić en Matija Antun Relković
Romantiek, Illyrisme en de Kroatische Heropleving
Ljudevit Gaj (1809-1872) ontwierp het moderne Kroatische alfabet
In de eerste helft van de 19e eeuw bloeide de Illyrische beweging onder leiding van Ljudevit Gaj op, die het moderne Kroatische alfabet creëerde. De beweging beïnvloedde het politieke en culturele leven. De belangrijkste factor in het literaire werk was de creatie van een uniforme, gestandaardiseerde Kroatische taal, waarmee de basis werd gelegd voor verdere creativiteit. De politieke omstandigheden gaven literaire creaties een nationalistisch tintje. Onder de meer prominente schrijvers van deze tijd zijn Ivan Mažuranić, Stanko Vraz en Petar Preradović.
Realisme
De overgang van romantiek naar realisme komt het duidelijkst tot uiting in het werk van August Šenoa. Het realisme zou een belangrijke periode worden in de algehele vorming van de Kroatische literatuur. De periode was ook een gouden eeuw voor de roman, met Ante Kovačić, Ksaver Šandor Gjalski, Josip Kozarac en Vjenceslav Novak onder de meest prominente in dit genre.
 Het modernisme
Silvije Strahimir Kranjčević was misschien wel de grootste dichter van de 19e eeuw en stond symbool voor de overgang naar het modernisme. Tot de meer prominente schrijvers van de late 19e en vroege 20e eeuw behoorden Milan Begović, Antun Gustav Matoš, Vladimir Vidrić, Dragutin Domjanić, Fran Galović en Vladimir Nazor.
Het modernisme kwam vooral tot uiting in proza en poëzie. Het kwam vooral naar voren in de essayistische werken van Miroslav Krleža, Antun Branko Šimić, Tin Ujević en andere schrijvers in de jaren twintig van de vorige eeuw.
Postmodernisme
De tweede helft van de 20e eeuw werd gekenmerkt door pluralistische uitingen in de postmodernistische literatuur. Tot de meer prominente schrijvers van dit tijdperk behoren Pavo Pavličić, Goran Tribuson, Alojz Majetić, Zvonimir Majdak, Ivan Aralica, Nedjeljko Fabrio, Damir Miloš, Delimir Rešicki, Branko Čegec en Anka Žagar. Radovan Ivšić emigreerde in 1954 naar Frankrijk en maakte deel uit van de surrealistische beweging. Zijn poëzie en toneel begonnen pas in de jaren 1980 gewaardeerd te worden in zijn thuisland.
Na de onafhankelijkheid
Na de onafhankelijkheid van Kroatië en de terugtrekking uit Joegoslavië in 1991 waren er twee geëmigreerde Kroatische schrijvers wier werk internationale erkenning heeft gekregen. Dubravka Ugrešić heeft verschillende prestigieuze internationale prijzen gewonnen voor haar werk en de werken van Slavenka Drakulić, gekenmerkt door feminisme en politiek engagement, zijn in verschillende talen vertaald. Andere zowel nationaal als internationaal erkende hedendaagse schrijvers zijn Slobodan Šnajder, Ivo Brešan en Miro Gavran.
Nobelprijs
De Nobelprijs voor de Literatuur wordt beschouwd als de hoogste literaire onderscheiding. De prijs wordt sinds 1901 jaarlijks uitgereikt aan een schrijver die literair werk van buitengewoon hoog niveau heeft geschreven. In de woorden van Alfred Nobel: "Voor degene die op literair gebied het voortreffelijkste heeft voortgebracht in een ideale richting." Het gaat om schrijvers van blijvende waarde voor de wereldliteratuur.
De Nobelprijs voor de Literatuur is tot nu toe 1 keer uitgereikt aan een Kroatischtalige schrijver.
1961 - Ivo Andrić
|
